سال‌های پرچالش صنعت سرب؛ از شوک کرونا تا بازگشت تدریجی ثبات بازار
در بازه زمانی ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴، تولید معدنی سرب در جهان با چالش‌های متعددی از جمله همه‌گیری کرونا، بحران‌های انرژی، بی‌ثباتی‌های سیاسی و کندی رشد اقتصادی مواجه شد. در این میان، چین همچنان به عنوان تولیدکننده اصلی این فلز باقی ماند؛ هرچند میزان تولید آن در مقاطع مختلف با نوساناتی متاثر از تقاضای داخلی همراه بود. تولید معدنی سرب طی پنج سال گذشته، با چالش‌های اثرگذاری از جمله افت شدید تولید و رکود صنعت خودروسازی در سال ۲۰۲۰ گرفته تا بازیابی تدریجی در سال ۲۰۲۱ و چالش‌های ژئوپلیتیکی و بحران انرژی در سال ۲۰۲۲ روبه‌رو بوده است. در سال ۲۰۲۳، با وجود ثبات نسبی در سطح تولید جهانی، استرالیا با بهرهبرداری از معدن جدید «Sorby Hills»، رشد چشمگیری در تولید معدنی خود تجربه کرد. در نهایت طی سال ۲۰۲۴، با افزایش نرخ بهرهبرداری و شناسایی ذخایر جدید، بازار سرب جهانی در مسیر تثبیت شرایط تولید قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی انجمن صنایع و معادن سرب و روی ایران و به نقل از روابط عمومی شرکت مشاوره اقتصادی آرمان آتورپات، سرب (Pb) یکی از فلزات سنگین و نرم است که به واسطه چگالی بالا، نقطه ذوب نسبتا پایین و قابلیت شکل‌پذیری مناسب، در صنایع مختلف کاربردهای فراوانی دارد. این فلز عمدتا به دلیل مقاومت نسبی در برابر خوردگی و هزینه تولید پایین، به عنوان ماده اصلی در ساخت باتری‌های سرب-اسید مورد استفاده قرار می‌گیرد. باتری‌های سرب-اسید که در خودروها، ماشین‌آلات صنعتی و سیستم‌های برق اضطراری به کار می‌روند، به علت قابلیت شارژ مجدد، بازیافت آسان و طول عمر مناسب، به عنوان گزینه‌ای اقتصادی و قابل اطمینان در تامین انرژی در صنایع شناخته می‌شوند. در این نوع باتری‌ها، صفحات سربی در محلول اسید سولفوریک واکنش داده و انرژی الکتریکی تولید می‌کنند؛ تکنولوژی ساده و سهولت تامین مواد و ساخت، باعث شده است این نوع باتری‌ها نقش مهمی در تامین انرژی پایدار و مطمئن در صنایع مختلف ایفا کنند.
سرب و روی معمولا در طبیعت به صورت کانی‌های ترکیبی و همراه با یکدیگر در معادن چندفلزی یافت می‌شوند. از مهم‌ترین کانی‌های سرب می‌توان به گالن (PbS) و از کانی‌های روی به اسفالریت (ZnS) اشاره کرد. این دو کانی به دلیل شرایط ژئوشیمیایی و زمین‌شناسی مشابه، اغلب در یک بستر معدنی مشترک تجمع پیدا می‌کنند؛ به همین جهت، استخراج و فرآوری معادن سرب و روی به صورت هم‌زمان بوده و از این رو تولید معدنی سرب از نظر اقتصادی در مقایسه با دیگر فلزات مقرون‌به‌صرفه است؛ چراکه امکان بازیابی هم‌زمان چند فلز ارزشمند از یک منبع معدنی، موجب کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری خواهد شد.
تولید معدنی سرب در مسیر بازیابی
در نمودار یک، روند تولید معدنی سرب در سطح جهانی و پنج کشور مهم تولیدکننده طی سال‌های اخیر نمایش داده شده است. این نمودار به بررسی سهم هر کشور و تغییرات تولید در بازه زمانی مشخص می‌پردازد تا تصویر دقیقی از تولید معدنی در بازار جهانی سرب ارائه دهد.
در سال ۲۰۲۰، تولید معادن سرب در سطح جهان با کاهش همراه شد و به حدود ۴.۴ میلیون تن رسید؛ رقمی که نسبت به سال پیش از آن، افتی حدود ۶.۳ درصد را تجربه کرد. عامل اصلی این کاهش، شیوع جهانی ویروس کرونا بود که با ایجاد اختلال در عملیات معدنکاری، تعطیلی‌های گسترده، کمبود نیروی انسانی و وقفه در زنجیره‌های تامین، عملکرد تولید در بسیاری از کشورهای تولیدکننده را تحت تاثیر قرار داد. در همین راستا، آن‌گونه که در نمودار ۲ نیز مشاهده می‌شود، نرخ بهرهبرداری از معادن سرب در واکنش به افت تولید، با کاهش روبه‌رو شد.
علاوه بر موارد عنوان شده، یکی از دلایل کاهش تولید، کاهش تقاضا در این صنعت به دلیل افت شدید تولید در صنعت خودروسازی بود؛ عاملی که به صورت مستقیم، بازار باتری‌های سرب-اسید را تحت تاثیر قرار داد. این نوع باتری‌ها که به طور گسترده‌ای در خودروهای سواری، وسایل نقلیه تجاری، ماشین‌آلات صنعتی و سامانه‌های برق اضطراری (UPS) مورد استفاده قرار می‌گیرند، به شدت وابسته به رشد صنعت خودروسازی هستند و بخش قابل توجهی از این باتری‌ها مستقیما در خطوط مونتاژ خودروسازان مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین با کاهش تولید خودرو، نیاز به باتری‌های جدید نیز کاهش یافت.
چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده معدنی سرب در جهان، در سال مذکور با کاهش ۶.۴ درصدی در تولید نسبت به سال ۲۰۱۹ مواجه شد. سایر تولیدکنندگان عمده این فلز از جمله استرالیا، اروپا، ایالات متحده و پرو نیز روند کاهشی در تولید خود را تجربه کردند که در این میان، پرو بیشترین کاهش را به ثبت رساند؛ به طوری که تولید این کشور با افت قابل توجه ۲۸ درصدی مواجه شد و جایگاه آن از سومین تولیدکننده معدنی سرب جهان به رتبه پنجم تنزل یافت. از جمله معادن مهم پرو که عملیات آن‌ها به صورت موقت متوقف شد، معدن آنتامینا «Antamina» است که تولید آن نسبت به سال قبل از آن، با کاهش ۲۰ درصدی و حدود ۱۲۰ هزار تنی مواجه شد.
با از سرگیری فعالیت‌های صنعتی در کنار احیای تقاضا برای باتری‌ها سرب-اسید در سال ۲۰۲۱، تولید معدنی سرب به طور نسبی روند بازیابی خود را آغاز کرد و نسبت به سال قبل از آن، حدود ۲.۶ درصد رشد داشت. همچنین در کنار افزایش تولید، حجم ذخایر شناسایی شده سرب جهانی در این سال نیز افزایش داشته و این دو عامل در کنار هم موجب بهبود بهرهبرداری از این ذخایر شدند. لازم به ذکر است که رشد نرخ بهرهبرداری، عمدتا ناشی از افزایش ۵.۲ درصدی تولید معدنی در چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده جهانی سرب و همچنین افزایش ۹ درصدی تولید در پرو بوده است که این دو کشور توانستند جایگاه خود را در بازار جهانی حفظ کنند. به علاوه، رفع زودهنگام محدودیت‌های کرونایی در چین نسبت به دیگر کشورها و سیاست‌های حمایتی دولت این کشور در افزایش تولید معدنی سرب، نقش موثری در تسریع روند بازیابی تولید جهانی سرب ایفا کرد. علاوه بر افزایش تولید چین و پرو، سایر کشورهای شاخص تولیدکننده سرب از جمله استرالیا، اروپا و ایالات متحده، در این بازه زمانی از ثبات نسبی تولید برخوردار بوده و تغییرات عمده‌ای در میزان تولید معدنی آن‌ها مشاهده نشد.
سایه جنگ روسیه و اوکراین بر بازار سرب
سال ۲۰۲۲، سال پرتلاطمی برای تولید جهانی سرب بود؛ چراکه تنش‌های ژئوپلیتیکی، بحران‌های انرژی و تغییرات سیاستی، شبکه پیچیده‌ای از اختلالات را در عملیات معدنکاری و ذوب در سراسر جهان ایجاد کرد. در این سال، آغاز جنگ میان روسیه و اوکراین، شوک‌های قابل توجهی را به بازارهای جهانی کامودیتی‌ها وارد کرد و بازار سرب نیز از این تحولات مستثنی نبود. هم‌زمان، بحران انرژی در اروپا که عمدتا ناشی از کاهش عرضه گاز طبیعی روسیه بود، سبب افزایش چشمگیر هزینه‌های تولید در بخش معدن و فرآوری سرب شد و در نهایت به افت سطح تولید در کشورهای اروپایی انجامید. در چین نیز بروز خشک‌سالی شدید در استان‌های یوننان و هونان و کاهش چشمگیر ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی، دولت را ناگزیر به اعمال سهمیه‌بندی در مصرف برق در مناطق صنعتی کرد. با این حال، تاثیر این محدودیت‌ها بر تولید سرب در چین محدود بود و تنها موجب کاهش یک درصدی تولید معدنی سرب این کشور شد. در نتیجه مجموعه این عوامل، تولید جهانی سرب از معادن در این سال ۲.۶ درصد افت کرد.
لازم به ذکر است که علی رغم کاهش تولید در اروپا و چین در سال ۲۰۲۲، قاره آسیا شاهد رشد تولید معدنی سرب بود؛ به گونه‌ای که مجموع تولید در این قاره از ۶.۵ میلیون تن به ۸.۱ میلیون تن افزایش یافت. در سال مذکور، در پی برداشت از ذخایر و عدم شناسایی و اکتشاف ذخایر جدید، ذخایر شناسایی شده جهانی سرب از ۹۰ میلیون تن فلز محتوی به ۸۵ میلیون تن کاهش یافت که در نتیجه این کاهش علی‌رغم افت تولید، نرخ بهرهبرداری از منابع موجود نسبت به ذخایر معدنی در این سال افزایش یافت.
در سال ۲۰۲۳، تولید جهانی سرب معدنی تغییر محسوسی نسبت به سال پیش از آن نداشت و نسبتا ثابت باقی ماند. با این حال، استرالیا با رشدی قابل توجه، افزایش ۱۳.۲ درصدی در تولید سرب معدنی را تجربه کرد که عمدتا به دلیل پیشرفت‌های فناورانه در حوزه استخراج و آغاز بهرهبرداری از پروژه معدنی «Sorby Hills» بود. معدن مذکور در منطقه کیمبرلی واقع در غرب استرالیا قرار دارد و به عنوان یکی از پروژه‌های کلیدی در صنعت سرب این کشور شناخته می‌شود. این معدن با ذخیره‌ای بالغ بر ۱۵٫۲ میلیون تن سنگ معدن و با عیار متوسط ۳٫۵ درصد، نقش موثری در ارتقای ظرفیت تولید ملی این کشور ایفا کرده و جایگاه استرالیا را در بازار جهانی تقویت کرده است.
شایان توجه است که در این سال، با وجود افزایش تولید در برخی کشورها، نرخ بهرهبرداری از ذخایر معدنی در سطح جهانی کاهش یافت. این افت، ناشی از رشد چشمگیر ذخایر شناسایی شده جهانی بود که مجموع آن به سطح ۹۵ میلیون تن فلز محتوی رسید و منجر به بازنگری در استراتژی‌های بهرهبرداری شرکت‌های معدنی شد. در سال ۲۰۲۴ نیز تولید جهانی سرب معدنی نسبت به سال ۲۰۲۳، شاهد رشد نسبتا کمی بود و در نتیجه این صنعت با توجه به افزایش ذخایر جهانی و افزایش نرخ بهرهبرداری، در مسیر ثبات تولید حرکت کرد./فلزات آنلاین
۱۴۰۴/۰۴/۲۵، ۱۲:۵۵:۵۲ 8
اخبار مرتبط
