جلال عبداللهی، مديرعامل شرکت امين صنعت پويا طی یادداشتی در «فلزات‌آنلاین» نوشت:
دست از سر روی بردارید!
مهم‌ترین فرآورده فلز روی را می‌توان شمش روی دانست که به دلیل دوام و مقاومت به خوردگی بالایی که از آن برخوردار است، همواره در فرایند گالوانیزاسیون مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق آمار ارائه شده توسط گروه بین‌المللی مطالعات سرب و روی «ILZSG»، تولید شمش روی در جهان طی سال ۲۰۲۳ میلادی به ۱۳ میلیون و ۹۰۹ هزار تن رسید که از این میزان چین با تولید ۶ میلیون و ۸۵۰ هزار تن، کره‌جنوبی ۸۶۲ هزار تن، هند ۸۳۶ هزار تن، اسپانیا ۵۲۰ هزار تن، کانادا ۵۰۴ هزار تن، ژاپن ۴۸۵ هزار تن، استرالیا ۴۶۷ هزار تن، مکزیک ۳۶۳ هزار تن، پرو ۳۴۶ هزار تن و فنلاد ۲۹۴ هزار تن، ۱۰ تولیدکننده برتر این محصول بوده‌اند. در این بین، متاسفانه نام ایران درمیان برترین تولیدکنندگان شمش روی دنیا علی‌رغم برخورداری از ذخایر غنی سرب و روی مانند انگوران و مهدی‌آباد به چشم نمی‌خورد و در سالی که گذشت، فعالان این صنعت با مشکلات متعددی دست به گریبان شدند که عملکرد آنها در تولید و صادرات را تحت تاثیر قرار داد.
افزایش ناگهانی و بدون اطلاع قبلی قیمت حامل‌های انرژی، ضربه مهلکی را به بدنه صنعت روی کشور در سال ۱۴۰۳ وارد کرد؛ صنعتی که در بازه زمانی سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ به عنوان صنایع «آسیب‌پذیر» شناخته می‌شد و یارانه کمکی انرژی به فعالان این صنعت در راستای مقابله با هرگونه آسیب ناشی از افزایش قیمت حامل‌های انرژی تعلق می‌گرفت اما در سال ۱۴۰۳ و در کمال تعجب نه تنها مسئله مذکور در نظر گرفته نشد بلکه نام صنعت روی در میان صنایع «ارزآور» و هم‌ردیف صنایعی همچون مس، آلومینیوم، سیمان و پتروشیمی قرار گرفت؛ این اتفاق در حالی رخ داد که تولیدکنندگان شمش روی در ایران هیچ دخالتی در تعیین قیمت روی ندارند و تنها قادر به کنترل هزینه‌های تولید هستند. به علاوه، تمام مواد اولیه خریداری شده توسط فعالان این صنعت (به غیر از خاک) مانند اسید سولفوریک، پرمنگنات، پرسولفات آمونیویم و…، همگی تسهیل‌کننده تولید شمش روی محسوب می‌شوند که هم‌زمان با افزایش قیمت حامل‌های انرژی، قیمت این مواد نیز به شدت رشد پیدا کرد.
قیمت گاز مصرفی کارخانه‌های تولید شمش روی تا پیش از این ۵۰۰ تومان به ازای هر مترمکعب بود که این میزان هم‌اکنون به هشت هزار تومان افزایش یافته است. نکته قابل تامل اینکه هزینه گاز مصرفی صنایع گالوانیزه به عنوان مهم‌ترین مصرف‌کنندگان این محصول که در رتبه ۱۰ گروه‌بندی صنایع قرار گرفته‌اند، ۵۰۰ تومان به ازای هر مترمکعب است و مشخص نیست که چرا نرخ گاز مصرفی واحدهای تولید شمش روی (واقع در رتبه هشت صنایع) باید هم‌ردیف با پتروشیمی‌ها محاسبه شود؟ در خصوص قیمت برق نیز برای مثال در حال حاضر قیمت برق مصرفی کارخانه‌های بزرگ تولید آلومینیوم ۹۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت است؛ در حالی که این میزان برای واحدهای کوچک تولید شمش روی یک هزار و ۱۰۰ تومان در نظر گرفته می‌شود و با توجه به قیمت آلومینیوم و روی در بورس فلزات لندن (LME)، این امر به شدت سودآوری کارخانه‌های تولید شمش روی را تحت تاثیر قرار داده است.
میزان تولید شمش روی در کشور طی سال ۱۴۰۳ به حدود ۲۸۰ هزار تن رسید که حدود ۷۰ هزار تن از آن در داخل مصرف شده و حدود ۲۱۰ هزار تن نیز در بازارهای صادراتی عرضه شد. معضل رفع تعهد ارزی در سال گذشته سبب شد بسیاری از تولیدکنندگان شمش روی علی‌رغم پیگیری‌ها و نامه‌نگاری‌های فراوان با معاونت معادن و فرآوری مواد وزارت صمت، بانک مرکزی و سازمان توسعه تجارت ایران در پیچ تند رفع تعهد ارزی گرفتار شوند. با فرض قیمت روی در بورس فلزات لندن (حدود دو هزار و ۶۰۰ دلار به ازای هر تن)، این میزان معادل ۲٫۶ دلار به ازای هر کیلوگرم در داخل است. با وجود اینکه هیچ ارزی به منظور تامین مواد اولیه به تولیدکنندگان شمش روی تخصیص داده نمی‌شود، فعالان این صنعت در حالی ملزم به رفع تعهد ارزی به میزان بیش از ۳۱ هزار تومان (اختلاف قیمت حدود ۱۲ هزار تومانی نرخ ارز آزاد و نیما ضرب‌در ۲٫۶) در سال گذشته شدند که هیج سودی حاصل از صادرات به دست نیاورده بودند! بر همین اساس صادرات واحدهای تولید شمش روی به صورت عبور موقت انجام شد و در این بین، بروکراسی اداری زمان‌بری به دنبال اخذ مجوزهای لازم از بخش‌هایی همچون اداره گمرک، بانک مرکزی و… شکل گرفت. به عبارتی، این معضل باعث شد تولیدات شمش روی در آمار، کاهش و در قاچاق، افزایش پیدا کند.
باید یادآور شد که مصرف شمش روی در صنعت گالوانیزه در حالی روند نزولی به خود گرفته است که شاهد رشد استفاده روزافزون از نیوجرسیهای بتونی به جای گاردریل‌های فلزی در جاده‌های مواصلاتی هستیم. این مسئله نه تنها منجر به افت استفاده از روی در صنعت گالوانیزه شده بلکه مشکلاتی متعددی همچون خطر تصادفات جاده‌ای، آلودگی زیست‌محیطی، افزایش هزینه‌های راهسازی و… را به همراه داشته است. این معضل از یک سو سبب کاهش مصرف شمش روی در داخل شده و از سوی دیگر، افزایش صادرات این محصول به کشور همسایه یعنی عراق با هدف استفاده در ساخت گاردریل‌های فلزی را به همراه داشته است. در واقع ما به جای آنکه در اندیشه توسعه تولید و تامین نیاز داخل به شمش روی باشیم، به راحتی زمینه صادرات این محصول با قیمت مناسب را به عراق فراهم کرده‌ایم. بی‌جهت نیست که امروز صنعت روی ایران به این حال و روز گرفتار شده و ۷۰ کارخانه تولید شمش روی (استان زنجان ۶۰، استان مرکزی ۲، استان کرمانشاه ۲، استان قزوین ۲، استان گیلان ۱ و استان اصفهان ۳) به سختی در حال فعالیت هستند. واقعیت تلخ اینکه در سراسر دنیا، صنایع کوچک فعالیت می‌کنند تا صنایع بزرگ راه‌اندازی شوند اما متاسفانه در ایران صنایع کوچک نابود شده و صنایع بزرگ نیز به تعداد محدودی باقی مانده‌اند.
لازم به ذکر است با توجه به اینکه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شمش روی جهان همچون چین و پرو از خاک سولفوره با عیار بیش از ۷۰ درصد برای تولید روی استفاده می‌کنند، هزینه‌های تولید (TC) این محصول اعم از انرژی، نیروی انسانی و… به حدود ۳۵۰ دلار در این کشورها می‌رسد؛ در حالی که این رقم در ایران با توجه به استفاده از خاک اکسیده با عیار حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد (میانگین ۱۳ درصد)، حدود یک هزار و ۱۰۰ دلار برآورد شده است. نکته تامل‌برانگیز اینکه قیمت خاک اکسیده با عیار میانگین ۱۳ درصد در داخل، حدود ۳۰۰ تا ۵۰۰ دلار است؛ در حالی که همین خاک با قیمت حدود ۵۰ دلار در قاره آفریقا به فروش رفته و کرایه حمل آن تا ایران نیز به حدود ۲۵۰ دلار می‌رسد. هم‌اکنون جای خالی سرمایه‌گذاری‌های جدید توسط شرکت‌های دولتی در معدن متعلق به یکی از شرکت‌های مطرح معدنی به شدت احساس می‌شود و همین امر تامین خاک برای واحدهای تولید شمش روی را با ضرر و زیان مالی همراه کرده است.
در پایان باید گفت در صورتی که چالش‌های مذکور در صنعت روی رفع شود و شرایط تولید در واحدهای فعال کمی بهبود پیدا کند، امکان واردات تکنولوژی تشویه خاک سولفوره به داخل کشور توسط واحدهای کوچک وجود دارد که می‌تواند منجر به بومی‌سازی و راه‌اندازی کارخانه‌های جدید بر پایه این فناوری شود. از طرفی، انتظار می‌رود که در طبقه‌بندی صنایع یک بازنگری اساسی انجام شده و رتبه واحدهای تولید شمش روی از هشت به ۱۰ تغییر پیدا کند. لازم به یادآوری است که شمش روی، جزو محصولات خام و نیمه‌خام نیست و ۹۰ درصد این محصول پس از تولید در صنایع گالوانیزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه‌براین، ضرورت دارد که سهمیه‌بندی خاک با هدف تامین نیاز تولیدکنندگان شمش روی نیز در دستور کار مسئولان ذی‌ربط قرار بگیرد و از عرضه خاک در بورس جلوگیری به عمل آید تا قیمت آن نه توسط یک شرکت دولتی معدنی بلکه با توجه به میزان تقاضای واحدهای واقعی تولید شمش روی تعیین شود. در چنین شرایطی، می‌توان به آینده صنعت روی و ادامه حیات واحدهای فعال در این صنعت کمی امیدوار بود و کورسوی امیدی را برای تولیدکنندگان شمش روی متصور شد.
۱۴۰۴/۰۴/۰۸، ۱۰:۳۸:۱۳ 12
اخبار مرتبط
